προσπάθεια για ερμηνεία
στο άρθρο* “ Γιατί Σοσιαλισμός ” του Αλβέρτου Αινστάιν
Σ’ αυτά τα ερωτήματα προσπάθησε να απαντήσει και να δώσει λύσεις και απαντήσεις ένα από τα μεγαλύτερα πνεύματα του 20ου αιώνα, εξήντα και πλέον χρόνια πρίν…
Ζώντας σε δύσκολες καταστάσεις με οικονομικές κρίσεις, πολέμους, δυστυχία προσπάθησε πρώτα να κατανοήσει τι έφταιξε, τι πήγε στραβά, τι είναι αυτό που έφερε την ανθρωπότητα στην εξαθλίωση και έπειτα προσπάθησε να διατυπώσει προτάσεις για ένα σύστημα κοινωνικοπολιτικό, ένα σύστημα αξιών που θα απέτρεπε, κατά τη γνώμη του, παρόμοιες συμφορές στο μέλλον.
Λέω δε, κατά τη γνώμη του γιατί δεν είναι κανείς υποχρεωμένος να ενστερνισθεί τις απόψεις του…Τις παραθέτω απλά ως απόψεις ενός ξεχωριστού ανθρώπου που κατά την γνώμη μου, θα πρέπει να διαβάζονται με προσοχή και να αξιολογούνται κατάλληλα χωρίς φανατισμό και παρωπίδες.
Έτσι, αφού πρώτα μας μιλά για την «ληστρική φάση» στην ανάπτυξη της ανθρωπότητας, τονίζοντας πως η οικονομική αναρχία της καπιταλιστικής κοινωνίας είναι η πραγματική πηγή του κακού την οποία θεωρεί υπεύθυνη των δεινών, περνά στην πρότασή του για το μέλλον…το χτίσιμο μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Σύμφωνα λοιπόν με την πρότασή του, ο σκοπός του σοσιαλισμού θα πρέπει να είναι κοινωνικοηθικός, να βλέπει τον άνθρωπο με τη ματιά της ηθικής, της αξίας και της δικαιοσύνης.
Μάλιστα παραδέχεται, αν και επιστήμονας ο ίδιος και ίσως ο μεγαλύτερος, πως αυτό δεν μπορεί να γίνει με την επιστήμη, κι εδώ μιλάμε και για την οικονομική επιστήμη, καθότι η επιστήμη πέραν των μέσων δεν μπορεί να προσφέρει τίποτα περισσότερο.
Η επίτευξη του σκοπού αυτού μπορεί να γίνει μόνο, από προσωπικότητες ακέραιες, πλήρεις ηθικών αξιών, που θα εμπνεύσουν τους ανθρώπους μέσα στην κοινωνία να τους ακολουθήσουν, συμβάλλοντας στην εξέλιξή της.
Στη συνέχεια χρησιμοποιώντας τις επιστημονικές του γνώσεις, προσπαθεί να εξηγήσει ποιές συνθήκες μπορούν να αλλάξουν και ποιες πρέπει να μείνουν αμετάβλητες κατά τη διαδικασία μεταμόρφωσης της κοινωνίας.
Τέλος, προσπαθεί να κάνει πιο χειροπιαστό αυτό που λέει, μιλώντας για «σχεδιασμένη οικονομία», μια σοσιαλιστική οικονομία δηλαδή και μια παιδεία συμβαδίζουσα με τις αρχές της, προσανατολισμένης σε κοινωνικούς σκοπούς.
Γνωρίζει όμως πολύ καλά πως για να επιτευχθεί αυτό, δηλαδή να πρoσαρμόζει την παραγωγή στις ανάγκες της κοινωνίας, να κατανέμει την εργασία στους ικανούς για εργασία, να εγγυάται τα μέσα προς το ζειν για τον καθένα, η παιδεία να αποβλέπει στην ανάπτυξη της συναίσθησης της ευθύνης, δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.
Έτσι βλέπουμε να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου λέγοντας: μην γελιόσαστε, η σχεδιασμένη οικονομία δεν επαρκή για το χτίσιμο του σοσιαλισμού. Πρέπει πολλά να γίνουν όπως και πολλά να αποφευχθούν…αναφέροντας ενδεικτικά τον κίνδυνο υποδούλωσης της προσωπικότητας των ατόμων και τον κίνδυνο μετατροπής της γραφειοκρατίας σε δύναμη πραγματικής εξουσίας. Το μεγάλο στοίχημα και η μεγάλη πρόκληση συνάμα για τον Αινστάιν είναι, το πώς θα προστατευτούν τα δικαιώματα του ατόμου και ταυτόχρονα να υπάρχει εγγύηση ενός δημοκρατικού αντίβαρου στην εξουσία της γραφειοκρατίας. Οι σκοποί και τα προβλήματα του σοσιαλισμού δεν είναι τόσο απλά και ο Αινστάιν το έχει καταλάβει…
Συμπερασματικά ο Αινστάιν προκρίνει σαν σύστημα διακυβέρνησης τον σοσιαλισμό… που ναι μεν δεν εφαρμόστηκε ούτε στις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού», αλλά που αποτελεί για τον ίδιο το μόνο σύστημα που εγγυάται ένα καλλίτερο μέλλον. Με την προυπόθεση πως χρειάζεται επαγρύπνηση συνεχής, αξιολόγηση και τοποθέτηση τίμιων, ικανών και αδέκαστων προσώπων σε θέσεις κλειδιά της κοινωνίας μας, από ηγέτες ικανούς, ηθικούς που να εμπνέουν το λαό…και έναν λαό σκεπτόμενο και παιδευμένο που θα ελέγχει, θα καθοδηγεί και θα τιμωρεί με τον τρόπο του την εκάστοτε ηγεσία. Κι αυτό όχι απέχοντας μα συμμετέχοντας. Γιατί οι αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης, της περιβαλλοντολογικής διακυβέρνησης, της επαναφοράς της χαμένης αξιοπρέπειας στους πολίτες, η καθιέρωση Κράτους δικαίου, η διαφάνεια προυποθέτουν έλεγχο παντού, η επιτυχία των οποίων βασίζεται στην ενεργή συμμετοχή όλων μας.
* Ολόκληρο το άρθρο στην διεύθυνση:
(Δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο 1 τεύχος του Αμερικανικού περιοδικού Monthly Review, το 1949)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου